Co wiemy o finansach?

Finanse to bardzo istotna dziedzina naszego życia, lecz – wbrew pozorom –  nie wiemy o nich zbyt wiele. Badanie przeprowadzone przez Warszawski Instytut Bankowości oraz Fundację GPW w lutym 2020 roku[i] przyniosło intrygujące wnioski. Jak zatem przedstawia się nasza znajomość finansów, czy uważamy, że edukacja w tym zakresie jest ważna, oraz jak inwestujemy?

Znajomość finansów

Porównując dane z badania z 2019 roku, w 2020 roku wzrosła liczba osób oceniających swoją wiedzę o pieniądzach jako “bardzo małą”. Obecnie uważa tak już 17% Polaków (w 2019 r. – 14%), a jako “raczej małą” – 35%. To oznacza, ze aż 52% naszego społeczeństwa ocenia swoją wiedzą jako bardzo małą i raczej małą. Z kolei 36% określa swoją znajomość rzeczy jako “przeciętną”. Zdecydowanie niewielki procent ankietowanych uznał, że poziom orientacji w temacie jest “bardzo duży (3%) lub raczej duży (9%).

Ponadto, okazało się, że więcej mężczyzn (57%) niż kobiet (48%) postrzega swoją wiedzę jako niską. Kto czuje się najsłabiej w temacie pieniężnych zawiłości? Zdecydowanie studenci – przyznało to 83% osób w wieku od 18 do 24 lat, a także mieszkańcy wsi (71%).

Wiedza o finansach nie tylko z Google

Skąd czerpiemy wiedzę o finansach? 65% twierdzi, że głównie z banków oraz instytucji finansowych. Zaraz potem, z wynikiem 59%, plasuje się internet. Zaskakująco nisko w badaniu znalazły się media (37%) oraz instytucje publiczne (28%).

Wiele wskazuje też na to, że – w zależności od wieku – wybieramy różne źródła uzyskiwania informacji. 70% osób w wieku 18-24 lata oraz 75% w wieku 25-34 lata korzysta w tym celu z internetu. Bankom i instytucjom finansowym ufa w tym zakresie grupa wiekowa 35-44 lat (82%) oraz 45-54 lata (77%).

Jaka forma zdobywania wiedzy najbardziej do nas przemawia? Przede wszystkim lubimy bezpośrednie spotkania, np. lekcje czy wykłady, jednak równie mocno cenimy specjalistyczne poradniki i infografiki. Następne w kolejności są aplikacje mobilne.
Bezpośrednie spotkania są istotne dla osób powyżej 65. roku życia oraz z wyższym wykształceniem. Osoby w wieku 18-24 lata najchętniej chcą uczyć się z pomocą aplikacji mobilnych.

Potrafimy również wskazać nasze słabsze strony. Niewiele wiemy w temacie cyberbezpieczeństwa, finansów publicznych oraz przedsiębiorczości. W porównaniu z zeszłorocznym badaniem ankietowani uważają, że wiedzą więcej o oszczędzaniu, kredytach i pożyczkach. Dobrze radzą sobie także z płatnościami bezgotówkowymi i bankowością elektroniczną.

Co sądzimy o edukacji finansowej?

Wszyscy zgadzamy się co do tego, że właściwa i gruntowna edukacja w tym kierunku bardzo ułatwia życie. Ankietowani nie potrafili jednak jednoznacznie wskazać, kiedy taka nauka powinna się rozpocząć. Najwięcej badanych postawiło na szkołę średnią, następnie na szkołę podstawową oraz – co może wydawać się zaskakujące – na przedszkole.

Komu przypisujemy największą rolę w przekazywaniu wiedzy o edukacji finansowej? Polacy uważają, że to media powinny być najbardziej aktywne w tej sprawie, zaś zaraz po nich szkoła i nauczyciele. Równie często widzimy w tej roli instytucje państwowe – przyznała to co 4. badana osoba.

Umowy, inwestowanie i oszczędzanie na emeryturę

Brak gruntownej znajomości finansów może mieć wpływ na podejmowane decyzje. 57% badanych przyznaje, że nie ma wystarczającej wiedzy o inwestowaniu. Można zaobserwować zatem spory wzrost w porównaniu do danych z poprzedniego roku. Wówczas brak wiedzy deklarowało jedynie 21%. 17% obawia się ryzyka związanego z inwestowaniem, zaś 18% nie podejmuje go, ponieważ nie posiada tzw. kapitału wyjściowego.

Jak oceniamy swoją wiedzę o funkcjonowaniu giełdy? Łącznie 84% ankietowanych deklaruje wiedzę na poziomie małym lub całkowity brak znajomości rzeczy. Tylko 16% uznaje, że ma przeciętne pojęcie lub “raczej duże” i “bardzo duże”. Mimo że nie orientujemy się w działaniach giełdy, wiemy, jak na niej inwestować. Najczęściej wymieniamy akcje oraz obligacje.

Podpisywanie wszelkiego rodzaju umów to stały element naszego życia. Podczas badania sprawdzono również, jak radzimy sobie z ich czytaniem i rozumieniem. Większość z nas stara się robić to dokładnie i skonsultować się z kimś zaufanym w razie wątpliwości. Często jednak nie rozumiemy zamieszczonych w nich zapisów. Blisko co drugi młody Polak (48%) w wieku od 18 do 24 lat i co piąty senior powyżej 65. roku życia deklaruje, że sprawdza tylko podstawowe zapisy oraz zgodność swoich danych osobowych. Niestety, tegoroczne badanie pokazuje wyraźnie, że znacznie więcej z nas pobieżnie przegląda umowy, sprawdza jedynie podstawowe zapisy bądź nawet podpisuje je bez wcześniejszego przeczytania.

W badaniu pojawiła się także sprawa emerytury. Większość ankietowanych zna takie sposoby oszczędzania jak Pracownicze Plany Kapitałowe lub Indywidualne Konta Emerytalne. W praktyce prawie 4 na 10 Polaków nie korzysta wcale z tych opcji długookresowego oszczędzania. 34% używa jednak IKE, a co 5. badana osoba PPK. Najmniejszą popularnością cieszą się PPE – to tylko 3%.

Nie ulega wątpliwości, że dobra znajomość finansów pomaga w życiu. Wyniki badania są jednak niepokojące – ponad połowa Polaków deklaruje małą lub bardzo małą wiedzę na ten temat. Potrafimy to dostrzec, dlatego też 92% uznało, że edukacja w tym zakresie powinna być obowiązkowa. Daje to pewną nadzieję, że za rok wyniki się poprawią, a nasza wiedza będzie na wyższym poziomie.

[i] Badanie „Poziom wiedzy finansowej Polaków 2020” przeprowadzone przez CBM Indicator w lutym 2020 r. na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości i Fundacji GPW