Monopol
Strona główna » Słownik »Monopol w ekonomii odnosi się do sytuacji, w której na rynku występuje tylko jeden dostawca danego produktu lub usługi. Co to jest monopol w praktyce? Przyjrzyjmy się jego definicji, rodzajom oraz konsekwencjom.
Monopol – definicja
Co to znaczy monopol? Monopol można opisać jako sytuację, w której jedno przedsiębiorstwo ma pełną kontrolę nad podażą danego dobra lub usługi na rynku. Taka firma staje się wyłącznym dostawcą i może kształtować warunki handlowe bez obawy o konkurencję. Brak rywalizacji rynkowej sprawia, że przedsiębiorstwo monopolistyczne staje się dominującym graczem, który może decydować o poziomie cen oraz innych parametrach rynkowych.
Co to znaczy w kontekście ekonomicznym? Przede wszystkim odejście od idealnego modelu wolnego rynku, w którym to mechanizmy popytu i podaży kształtują ceny, a konsumenci mają szeroki wybór.
Jakie są rodzaje monopolu?
Istnieją różne rodzaje monopolu, wynikające z różnych przyczyn ich powstania. Do najważniejszych należą:
- monopol naturalny — powstaje, gdy ze względów technologicznych lub ekonomicznych możliwe jest istnienie tylko jednego dostawcy. Przykładem może być infrastruktura przesyłowa (np. rurociągi, linie energetyczne), gdzie budowa konkurencyjnych sieci byłaby ekonomicznie nieuzasadniona.
- monopol państwowy — jest wynikiem decyzji państwa o przyznaniu wyłącznych praw do produkcji lub sprzedaży określonego dobra, lub usługi jednemu podmiotowi. Często dotyczy to strategicznych sektorów gospodarki, takich jak obronność czy energetyka, lub dóbr publicznych, jak np. poczta.
- monopol prawny — wynika z przyznania praw wyłącznych (np. patent, prawo autorskie) do wynalazku, utworu literackiego czy artystycznego. Ma to na celu ochronę twórców i stymulowanie innowacji.
Monopol – co to oznacza dla konsumenta?
Dla konsumentów monopol często oznacza ograniczoną możliwość wyboru i wyższe ceny. Brak konkurencji prowadzi do sytuacji, w której firma monopolistyczna nie ma motywacji do wprowadzania innowacji, poprawy jakości produktów lub usług, a także może swobodnie podnosić ceny. Monopolista może bowiem narzucać swoje warunki, ponieważ konsumenci nie mają alternatywy. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do pogorszenia jakości oferowanych towarów lub usług oraz spowolnienia rozwoju technologicznego.
Przeczytaj również: Czym jest rejestr ERIF?