Ustawa o rachunkowości: 9 ważnych faktów, które warto znać!

Kogo obowiązuje ustawa o rachunkowości, na czym polega inwentaryzacja, kim są jednostki mikro, co musi zawierać sprawozdanie finansowe, kto powinien je sporządzić, a kto jest zwolniony z tego obowiązku – odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w naszym przewodniku.

Ustawa o rachunkowości – o tym trzeba wiedzieć

Ustawa o rachunkowości określa jak prowadzić rachunkowość i jak badać sprawozdania finansowe. To również przepisy regulujące zasady wykonywania działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. 

Ustawa o rachunkowości – obowiązywanie

1. Kogo obowiązuje ustawa o rachunkowości?

Ustawa o rachunkowości obowiązuje podmioty, które mają siedzibę/miejsce sprawowania zarządu w Polsce. Na liście są: 

• spółki handlowe – kapitałowe i osobowe, cywilne oraz inne osoby prawne, 
• osoby fizyczne oraz spółki cywilne i jawne osób fizycznych, a także spółki partnerskie z przychodami netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych wartych przynajmniej 2 000 000 euro (za poprzedni rok obrotowy),
• przedsiębiorstwa w spadku (jeżeli na dzień poprzedzający dzień otwarcia spadku prowadzone były księgi rachunkowe),
• jednostki organizacyjne, które działają na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów,
• gminy, powiaty, województwa i ich związki oraz państwowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie jednostki budżetowe/zakłady budżetowe,
• jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej,
• oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
• inne jednostki, jeżeli dostają one na realizację zadań zleconych dotacje/subwencje z budżetu państwa/budżetów samorządów terytorialnych/też funduszów celowych.

Ustawa o rachunkowości – inwentaryzacja

1. Inwentaryzacja i pełna księgowość

Inwentaryzacja jest obowiązkowa przy zamknięciu firmy, w której prowadzona jest pełna księgowość. 

Inwentaryzacja dotyczy aktywów i pasywów na dzień poprzedzający postawienie jednostki w stan likwidacji.

Wykonanie inwentaryzacji poprzedza zamknięcie ksiąg rachunkowych i sporządzenie sprawozdania finansowego.

Jednostka mikro – ustawa o rachunkowości

1. Jednostki mikro czyli kto?

Kim są jednostki mikro – spółki, osoby prawne, oddziały przedsiębiorców zagranicznych – w świetle ustawy o rachunkowości? Żeby to sprawdzić należy spojrzeć na sumę aktywów, przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz zatrudnienie.

Firma jest jednostką mikro jeżeli nie przekroczyła przynajmniej dwóch wielkości:

• 1 500 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego, 
• 3 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
• 10 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

Wśród jednostek mikro znajdą się również m.in. osoby fizyczne oraz spółki i przedsiębiorstwa,  jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych wyniosły nie mniej niż 2 000 000 euro i nie więcej niż 3 000 000 euro za poprzedni rok obrotowy/rok obrotowy, w którym rozpoczęły działalność lub prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Ustawa o rachunkowości sprawozdanie finansowe

1. Kto musi przygotować sprawozdanie finansowe

Sprawozdanie finansowe – dokument z podstawowymi informacjami o finansach związanych z działalnością przedsiębiorstwa – muszą przygotować firmy zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz firmy, które dobrowolnie wybrały księgi rachunkowe.

Warto pamiętać, że forma prowadzenia działalności gospodarczej nie ma znaczenia. Sprawozdania finansowe mogą sporządzać osoby fizyczne i np. spółki kapitałowe lub spółki osobowe.

1. Kiedy trzeba sporządzić sprawozdanie finansowe

Roczne sprawozdanie finansowe ma być gotowe w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego, a zatwierdzone najpóźniej w 6 miesięcy od dnia bilansowego (do końca czerwca, jeżeli rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym). Ze względu na pandemię koronawirusa, sprawozdanie za 2021 rok może być przygotowane i zatwierdzone 3 miesiące później.

1. Co zawiera sprawozdanie finansowe

Zgodnie z ustawą o rachunkowości, sprawozdanie musi zawierać:

• bilans (stany aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy), 
• rachunek zysków i strat (przychody, koszty, zyski i straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok obrotowy) 
• informacje dodatkowe (m.in. opis przyjętej polityki rachunkowości).

Sprawozdanie uzupełniają inne dokumenty, m.in. uchwałę, która je zatwierdza, uchwałę o podziale zysku/pokryciu straty, a w przypadku badania sprawozdania, opinię biegłego rewidenta.

1. Kto nie musi składać sprawozdania finansowego?

Takiego obowiązku nie mają spółki jawne lub spółki partnerskie o przychodach mniejszych niż równowartość 2 mln euro. Muszą natomiast złożyć w Krajowym Rejestrze Sądowym oświadczenie o braku takiego obowiązku. 

Ustawa o rachunkowości w 2024

1. Ustawa o rachunkowości i zmiany w 2024 roku

W 2024 roku polska ustawa o rachunkowości przeszła istotne zmiany, mające na celu dostosowanie krajowych przepisów do nowych wymogów Unii Europejskiej i wspieranie transparentności podatkowej oraz zrównoważonego rozwoju.

Zmiany wynikają z potrzeby implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 oraz dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2023/2775. Pierwsza z nich skupia się na sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, mając na celu zapewnienie większej liczbie przedsiębiorstw raportowania istotnych, porównywalnych i wiarygodnych informacji nt. zrównoważonego rozwoju, co ma być użyteczne dla inwestorów i innych interesariuszy. Druga dyrektywa z kolei podnosi progi finansowe definiujące kategorie jednostek (mikro, małe, średnie i duże), co jest odpowiedzią na wysoką inflację w UE i ma na celu uniknięcie nadmiernych obciążeń dla mniejszych jednostek​​.

Modyfikacje ustawy o rachunkowości w 2024 mają również na celu ograniczenie praktyki przenoszenia zysków między krajami w celu obniżenia wysokości płaconych podatków. Wprowadzony zostanie obowiązek publicznego ujawniania sprawozdań o podatku dochodowym z podziałem na kraje, co ma zwiększyć transparentność podatkową i ograniczyć unikanie opodatkowania przez międzynarodowe przedsiębiorstwa​​.

Trwają kompleksowe prace nad przeglądem przepisów o rachunkowości pod kątem ich modernizacji i dostosowania do aktualnej rzeczywistości prawno-gospodarczej oraz możliwości, jakie oferuje postęp technologiczny. Celem tych działań jest identyfikacja obszarów wymagających ewentualnego doprecyzowania, uproszczenia, uspójnienia lub wprowadzenia nowych rozwiązań, z uwzględnieniem szczególnego nacisku na digitalizację​​.

Co warto wyciągnąć z ustawy o rachunkowości?

Mówiąc o ustawie o rachunkowości warto pamiętać, że coraz większy nacisk kładziony jest na cyfryzację rachunkowości.

Dobrym przykładem jest sprawozdanie finansowe. Od 2018 roku należy je składać wyłącznie w formie elektronicznej (szczegółowe zasady ustaliło Ministerstwo Finansów). E-sprawozdania finansowe podpisywane są podpisem kwalifikowanym, Profilem Zaufanym lub podpisem osobistym.

Oświadczenie o braku obowiązku sporządzenia i złożenia rocznego sprawozdania finansowego również składane jest drogą elektroniczną.