Urlop w czasie pandemii w 2021

Co z urlopami wypoczynkowymi w czasie epidemii koronawirusa? Czy pracodawcy mają narzędzia umożliwiające im lepsze zarządzanie urlopami pracowniczymi? Kiedy trzeba wykorzystać urlop zaległy z 2020 roku, skoro nadal mamy w Polsce stan epidemii?

Spowolnienie gospodarcze trwa w Polsce już prawie od roku. Dla firm, które obserwują zmniejszenie popytu na ich produkty lub usługi, a które jednocześnie nie chcą lub ze względu na otrzymaną pomoc z tarcz nie mogą zwolnić pracowników, kuszące byłoby przymusowe wysłanie pracownika na urlop wypoczynkowy. Dzięki temu niewykorzystywany potencjał pracownika, dla którego nie ma pracy, by się nie marnował, a w przyszłości, kiedy sytuacja wróci do normy, pracownik nie mógłby „uciec na urlop”. Czy pracodawca ma prawo do tego, by wysłać pracownika na urlop i w jakim zakresie może tym urlopem rozporządzać?

Przymusowy urlop w pandemii – czy to możliwe?

Nie. Żadne z przepisów Tarcz Antykryzysowych nie wprowadziły możliwości przymusowego wysłania pracownika na urlop wypoczynkowy obejmujący urlop bieżący. Nie ma też możliwości, by przymusowo wysłać pracownika na urlop bezpłatny (na taką opcję pracownik również musi się zgodzić).

W mocy zaś pozostał przepis Kodeksu Pracy umożliwiający pracodawcy skierowanie pracownika na urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia.

Zaległy urlop za 2020 r. w czasie pandemii

W 2020 roku nie mieliśmy zbyt wielu możliwości na to, by w pełni wykorzystać urlop wypoczynkowy. Ci pracownicy, którzy nie doszli do porozumienia z pracodawcą i nie zrealizowali go w związku z przestojem firmy, niechętnie decydowali się na jego realizacje przy niepewnej sytuacji epidemiologicznej i braku jasności czy zaplanowana podróż będzie mogła się odbyć. W efekcie wiele osób rozpoczęło 2021 rok z zaległym urlopem z 2020 roku.

Poznaj możliwości SaldeoSMART, które ułatwi Ci pracę w Biurze Rachunkowym jaki w Firmie Skontaktuj się z nami. Nasz doradca odpowie na wszystkie Twoje pytania i przedstawi rozwiązania dostosowane do Twoich potrzeb.

Co do zasady zgodnie z Kodeksem Pracy, pracownik ma czas na wykorzystanie zaległego urlopu do 30 września (roku następującego po tym, w którym nabył prawo do urlopu i z niego nie skorzystał). Tarcza 4.0 wprowadziła w 2020 roku zmiany dotyczące zaległego urlopu, umożliwiając pracodawcom przymusowe skierowanie pracownika na urlop w celu wykorzystania urlopu zaległego (czyli za rok 2029 i lata poprzednie, ograniczone do maksymalnie 30 dni) w zasadzie w dowolnym momencie. Pracodawca nie musiał zatem czekać aż do końca września 2020 roku. Mógł urlop zaległy pracownika zrealizować wcześniej i to bez jego zgody.

Czy prawo to obowiązuje również w 2021 roku?

Ustawa z dnia 2 marca 2020 roku mówi o tym, że „W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, pracodawca może udzielić pracownikowi, w terminie przez siebie wskazanym, bez uzyskania zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów, urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego przez pracownika w poprzednich latach kalendarzowych, w wymiarze do 30 dni urlopu, a pracownik jest obowiązany taki urlop wykorzystać”[i].

Stan epidemii wprowadzono w Polsce rozporządzeniem, dnia 20 marca 2020 roku (Dz. U. poz. 491 z późn. zm.) i obowiązuje on do tej pory (stan na marzec 2021 r.). Aby możliwe było jego zdjęcie, musiałoby przez kolejnych kilka dni lub tygodni nie dochodzić do nowych zachorowań. Na razie nie mamy takiej sytuacji (ani niestety nadziei na to, że w najbliższym czasie zachorowania ustąpią), dlatego pracodawca, jeśli chce, może wysłać pracownika na zaległy urlop w zasadzie w każdym momencie i to niezależnie od tego, czy ma on jak ten urlop zrealizować (czyli czy np. dostępne są hotele, istnieje możliwość przemieszczania się). Trzeba jednak pamiętać, że możliwość ta przestanie funkcjonować z chwilą odwołania stanu epidemii. Pracodawca jest też (tak jak rok temu) ograniczony do maksymalnej liczby 30 dni urlopu.

Warto podkreślić, że zapis ten dotyczy jedynie zaległego, a nie aktualnego urlopu i obejmuje wszystkie firmy. Niezależnie od tego, czy Covid-19 je dotknął, czy też w żadnym stopniu nie wpłynął na ich funkcjonowanie.

Urlop na żądanie w czasie pandemii

W przypadku tego typu urlopu zmiana dotyczy pracodawców z tzw. infrastruktury krytycznej, czyli tych przedsiębiorstw, które pełnią ważną rolę w zwalczaniu epidemii. Pracodawcy na mocy art. 15x ust. 3 pkt. 2 specustawy uzyskali prawo do odmowy udzielenia urlopu wypoczynkowego, w tym również na żądanie. Uprawnienie to obowiązuje do czasu trwania w Polsce stanu epidemii.

Dla pozostałych pracodawców nic się w kwestii urlopu na żądanie nie zmieniło.

[i] Ustawa z 2 marca 2020 r. http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000374/U/D20200374Lj.pdf, dostęp 19.04.2021 r.