Kapitał zapasowy – co musisz o nim wiedzieć?

Na kapitał zapasowy składa się część kapitału własnego przedsiębiorstwa wydzielona na pokrycie potencjalnych strat finansowych. Stanowi on dodatkowe źródło finansowania i pewną rezerwę, która zabezpiecza funkcjonowanie danego podmiotu. Kiedy i na jakich zasadach tworzy się kapitał zapasowy?

Kapitał zapasowy obowiązkowy w spółce akcyjnej

Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych do obligatoryjnego utworzenia kapitału zapasowego są zobowiązane spółki akcyjne. Muszą one przeznaczyć na ten cel przynajmniej 8% zysku wypracowanego w danym roku obrotowym aż do momentu, w którym zapas kapitału nie będzie wynosił jednej trzeciej wartości kapitału zakładowego. Na kapitał zapasowy spółka akcyjna jest zobowiązana przekazywać wszelkie nadwyżki z tytułu emisji akcji, jakie powstały po pokryciu kosztów ich wydania, a także dopłaty regulowane przez akcjonariuszy w związku z udzieleniem ich dotychczasowym akcjom szczególnych uprawnień. Nadrzędnym celem, jaki przyświeca utworzeniu kapitału zapasowego, jest pokrycie ewentualnych strat, które spółka akcyjna może ponieść w przyszłości. O jego użyciu decyduje walne zgromadzenie akcjonariuszy. Najczęściej przeznacza się go na pokrycie straty finansowej, zwiększenie podstawowego kapitału, dywidendy czy też umorzenie własnych akcji. Prawo spółek handlowych zakłada jednak, że kapitał zapasowy w wysokości 1/3 kapitału zakładowego może być przeznaczony wyłącznie na pokrycie strat, które wcześniej wykazano w sprawozdaniu finansowym. Tworzenie kapitału na tych samych zasadach obowiązuje także w spółce komandytowo-akcyjnej. Nie uwzględnia się w nim jednak podstawowego kapitału wspólników.

Umorzenie akcji własnych a kapitał zapasowy

Umorzenie lub zbycie własnych udziałów stanowi szczególną zmianę w kapitale zapasowym spółki. Należy w nim bowiem ująć każdą ewentualną różnicę w cenie powstałą w wyniku sprzedaży akcji. W przypadku gdy cena, za którą akcje zakupiono, przekracza ich wartość nominalną, mamy do czynienia z nadwyżką, która wpływa do kapitału zapasowego. Z kolei jeżeli sytuacja jest odwrotna, a akcje sprzedano po cenie niższej niż ich wartość nominalna, to w kapitale zapasowym powstaje strata. Jeżeli jej wartość jest wyższa niż zapas kapitału, należy wykazać ją jako stratę poniesioną w latach ubiegłych oraz przedstawić w sprawozdaniu finansowym w roku, w którym obniżono kapitał.

Zapas kapitału w pozostałych spółkach

Dla pozostałych spółek, takich jak spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki osobowe, czy też w przypadku osób fizycznych, które prowadzą własną działalność, utworzenie kapitału zapasowego nie jest obligatoryjne. Decydują o tym jedynie wspólnicy. Jeśli chodzi o spółkę z o.o., to w tym przypadku obowiązkowe jest wyłącznie posiadanie przez nią kapitału zakładowego. To, czy utworzy ona kapitał zapasowy, czy nie, oraz na jakich zasadach to zrobi, leży wyłącznie w jej gestii.

Kapitał zapasowy a rezerwowy

Posiadanie przez spółkę kapitału zapasowego nie przekreśla możliwości określenia w jej statucie utworzenia innego rodzaju kapitałów, nazywanych kapitałami rezerwowymi. Kapitał rezerwowy można przeznaczyć na pokrycie wszelkich wydatków, rekompensatę strat oraz rozwój przedsiębiorstwa. Umożliwia on dokonywanie inwestycji oraz daje firmie większą niezależność. W większości spółek kapitał rezerwowy to pojęcie tożsame z kapitałem zapasowym. Wyjątek stanowią spółki akcyjne i komandytowo-akcyjne, w których utworzenie kapitału zapasowego jest obowiązkowe. W tym przypadku kapitał rezerwowy stanowi jedynie pewne dodatkowe i dobrowolne zabezpieczenie umożliwiające pokrycie różnego rodzaju wydatków czy strat.