Podatek VAT: ustawa, stawki, zmiany

Podatek VAT obowiązuje w Polsce od 1993 roku. Czym właściwie jest, w jaki sposób się go ustala oraz jakie stawki obecnie obowiązują? Ponadto, już w przyszłym roku zmieni się VAT od usług finansowych. Co należy wiedzieć, zanim to nastąpi?

Sama danina została wprowadzona w Polsce w 1993 roku ustawą o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. W 2004 roku pojawiła się jednak konieczność dostosowania polskiego prawa do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej. Wówczas uchwalono ustawę z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, z którą mamy do czynienia dzisiaj.

Czym jest podatek VAT?

Jego pełna nazwa to podatek od towarów i usług, jednak popularność zyskał skrót VAT, pochodzący od angielskiego wyrażenia “value added tax”, co oznacza “od wartości dodanej”. Taką daninę dolicza się do każdej transakcji kupna-sprzedaży.

Zgodnie z prawem sprzedawcy obliczają i wpłacają należność do Urzędu Skarbowego, lecz w praktyce to odbiorca usługi bądź towaru ponosi koszt daniny.

VAT w Polsce

Według ustawy obejmiemy nim:

• eksport i import towarów,
• odpłatną dostawę towarów oraz świadczenie usług na terytorium kraju,
• wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
• wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Obecnie w Polsce obowiązuje kilka stawek VAT, w zależności od usługi bądź produktu:

1. 23%, czyli stawka podstawowa,
2. 8% – obejmuje ona:
   – towary: kawę, cukier, cytrusy, ciastka, kasze, przetwory, pasze, nawozy, watę, artykuły higieniczne, sprzęt przeciwpożarowy,
   – usługi: transportowe, komunalne, związane z budownictwem mieszkaniowym, remontami oraz robotami konserwacyjnymi,

3. 5% – dotyczy produktów rolnych, inwentarza żywego, książek oraz czasopism specjalistycznych,
4. 0% – stawka przeznaczona dla eksportu towarów oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.

Zmiany w podatku VAT

Od przyszłego roku wybrane usługi finansowe świadczone w transakcjach B2B zostaną objęte podatkiem VAT. Co istotne, nie zawierają się w tym usługi świadczone konsumentom, w dalszym ciągu będą one zwolnione z należności.

Według projektu nowelizacji ustawy o VAT regulacja obowiązuje w przypadku następujących usług finansowych:

• udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, pośrednictwa w ich świadczeniu, a także zarządzania kredytami, pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę bądź pożyczkodawcę,
• poręczeń, gwarancji, innych zabezpieczeń związanych z transakcjami finansowymi, ubezpieczeniowymi,
• przy wpłacie gotówki, prowadzeniu rachunków pieniężnych, transakcjach, przekazach pieniężnych, długach, czekach i wekslach,
• przy transakcjach, wraz z pośrednictwem dotyczących walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy,
• przy zarządzaniu funduszami,
• gdy przedmiotem są instrumenty finansowe oraz pośrednictwo w tym zakresie,
• gdy przedmiotem są udziały w spółkach lub w innych niż spółka podmiotach mających osobowość prawną.

Warto pamiętać, że przedsiębiorca, który zdecyduje się na opodatkowanie, będzie musiał objąć nim wszystkie świadczone przez niego, a wymienione powyżej usługi. Jego decyzja stanie się wiążąca na co najmniej 2 lata, po których ma prawo zrezygnować z VAT-u.

Jaki warunek należy spełnić, aby skorzystać z rozwiązania? Przedsiębiorca powinien powiadomić o swoim wyborze naczelnika Urzędu Skarbowego oraz zarejestrować się jako czynny podatnik VAT.

Powyższe zmiany mają wejść w życie 1 stycznia 2022 roku.